Ordsamling
1188 ord frå Vik i Sogn
Føreord
Samlingi byggjer på Hermund Skjørvo si samling publisert på 1950-talet og Arne Inge Sæbø si samling frå 1970-talet. I tillegg er Olav Skjerven si samling frå Bygdaboki teken med, og nokre ord har eg føydd til sjølv. Til slutt søkte eg gjennom Hans Ross si ordbok frå 1800-talet etter ord som han har notert i Vik.
Der eg har kunna har eg føydd til opplysningar om opphav, utbreiing og slektskap til andre ord og andre språk og dialektar. Til dette har eg nytta Grunnmanuskriptet, setelarkivet til Norsk Ordbok og Nynorskordboka. Desse grundige kjeldene ligg ute på nettet på adressa www.dokpro.uio.no. Eg har også føydd til ei rimeleg presis gjengiving av uttalen, for forklaring sjå Lydskrift ovanfor. På nokre ord føreslær eg normering slik at dei kan gli lettare inn i skriftleg samanheng samt at det blir lettare å slå opp i andre ordbøker.
Torstein Hønsi, Heidrun/Haltenbanken 14. juli 2003
udaom, eit
["u:dao:m]
- normert udåm
Uskap, styggedom. Døme: "Da va noke te sjao ein slike fot so han drogst mæ". Han hadde hogge seg i knesjeli å so sette da seg udaom i saore" (
HS).
uhitt, adj
["u:hItt]
Uvandt å finna vegen, lett å finna fram (
HS).
uhøgt,
["u:høkt]
Uhøveleg lite i samsvar med det ein er van med. Døme: "Da æ uhøgt fy' henne å arbeia, ho so ikkje ha vo' vand å gjera noke" (
HS).
uksatapse, ein
["Uksatapse]
Liten ukse. Sjå tapse (
HS).
ulder, ein
Vrimmel, myriade. Sjeldhøyrt (
HS).
ulen, adj
["u:l*n]
Når kjøt (helst) var lite salta og det hang i eit rom med lite trekk eller luftskifte, vart det ofte som ein myglasmak av det. Då sa dei gamle at det var ult (
HS). Sogn og Voss.
umloga, ei
["Ummlå:ga]
- normert omloge
Buska under gjøringane på eit høy- eller halmlass (
HS).
umskot,
["Ummskå:t]
- normert omskot
Når eitkvart har brotna av, og endane har kome forbi einannan, segjer dei at det har kome um skot, eller at endane har kome um skot (
HS).
umun, ein
["u:mU:n]
Lite atterslag, skadeleg verknad. Ein gamal mann fortalde meg denne stubben: Det var tvo hardhausar av det gode gamle slaget, som var komne i havsnaud. So sa den eine: "Me faor prøva be". "Å dæ æ kje noken nytte i da fyr' oss, tvila meg fyre", sa den andre". "Jau, me faor no prøva. Da kan ikkje gjera noken umun." (
HS).
undaoslag, eit
["Undaosla:g]
- normert undanslag
undesetna, ein
["Undesetna]
- normert undersetnad
Underlag, stød, grunnlag. Døme: "Da vanta kje pao atte merri hadde goe nokk bul, men da sto atte pao undesetnaen" (= beinsetnaden) (
HS).
undesette, adj
["Undesette]
- normert undersett
"Da staor kje pao han, han e so gott undesette", segjer dei gjerne um ein som har ervt eller lagt seg upp mykje pengar (
HS).
unòpe, adj
["u:nå:pe]
Nok, rikeleg. "Unope me mat" - mykje mat (
AIS). Nynorsk
nopen = 'særs nøyen, knapp, knipen'.
uppefloten, adj
["Uppeflå:t*n]
- normert oppefloten
Upprådd, ibeit. Døme: "Eg sto uppefloten fy' ljao" (
HS).
upptètt, adv
- normert opptidt?
Granska, utgreidt, lagt klårt upp i dagen (
HS).
urga, v
["Urga]
Trega, ha vondt av eitkvart (
HS). Sogn.
usjaodle, adj
["u:Sjaodle]
- normert usjåeleg
Uflidd, rusken, lite sjåande (
HS). Ogso andre målføre.
uta, v
(uka). Køyra ein hest attlengjes, ryggja (
HS).
utre, eit
["u:trI:]
Eit rangvist, ubyesamt menneske (
HS). Sogn og Hardanger. Eigentleg eit vride eller lite brukande tre el. trestykke.
utslàma,
- normert utslama
Avgjord, daudtrøytt, utsliten av arbeid (
HS). Sogn og Hordaland.
utsvar, eit
Avgift, leigegodtgjerdsla for jordveg eller tufter (
HS).
uværige, adj
[u:ve:rIge]
- normert uverdig
Ulag, vantrivnad. "Eg æ so uværige med da" = eg er ikkje tilfreds med det, eg trivst ikkje med det. (Han er uværig, ho er uværig) (
HS).