Vikjamål - Ordsamling

albogaskot, eit ["albå:gaskå:t]

Eit albogarom, rom til å få leda albogane fritt. Døme: "Dar va slik trøyngd, da va lite rao te fao albogaskot" (HS).

alvelta, ei ["allvelta, "aolvelta]

Ålvelt stode, når sauene vert liggjande på ryggen og ikkje klarar snu seg (HR).

ampløy, ein [amplåi:]

"Da e sliken amplåi me dessa ongadn" - tyder helst bråk (AIS). Kan komma av ampeløyse f 'det å vera uhindra, ikkje bunden med noko tilsyn'.

andjyrast, v [and'jY:rast] - normert andgyrdast

Kivast, kjeglast, serleg småtretta (HR).

andkræseleg, adj ["ankre:sele]

Ufjelg, ufyseleg, uappetitteleg (HS). Av and- 'mot-' og kræsa v 'vera kræsen, velja seg fin og forkunn mat'.

anduga, v ["andU:ga]

Anka på, ottast for eitkvart; "Det er ikkje noko til å anduga på". Truleg for *andhuga (HR)

ansa, ei ["ansa]

Vending, umsut, røkting; eitkvart som ein skal taka vare på (HR).

aobyrgsla, ei ["ao:bYrgsla] - normert åbyrgsle

Ansvar (HS). Norrønt ábyrgsla f 'det at ein åbyrgslar for noko, borgar for noko, ansvar.'

aofelde, adj

På ferde. "Ho site i ro berre ai liti stund, so e ho aofelde atte" (AIS).

aogjeings, adj ["ao:jaings] - normert avgjengs

I ulag, ute av vanleg gjenge, or hengsli. Døme: "Da va fælt te' runamusk dar hadde vo', laose va øylagt å døri va komi aogjeings" (HS).

aokavla, adj ['ao:kavla] - normert avkavla

Utkøyrd, daudtrøytt, radt tilinkjes (HS).

aokkerlægje, eit ['aokkerle:je] - normert åkerlægje

Ækra, åker som er attlagd, attsådd (HS).

aol, ein [ao:l] - normert ål

Djup fure i botnen av ei elv (AIS).

aolaga, v pt ['ao:la:ga] - normert avlaga

Tilskipa, "planglagt". Døme: "Da vart soleis aolaga atte me skulde reisa pao bærplukking syndan, so framt vere' vart te da" (HS). I andre målføre synest avlaga å tyda 'få i ulag, skipla'.

aolastokk, ein ["ao:laståkk] - normert ålestokk

Tverrbjelke under golvåsane (Vik, Fjærland, Aurland i So) (HR).

aoleites, adv ["ao:lai:tes] - normert avleites

Koma aoleites = kome or syne, kome or folkeaugo. Døme: "Da vart slik trakking å leitestebna ette kalvane vaore, dei va komne so ratt aoleites fyr' oss" (HS).

aoliv, eit ["ao:li:v]

Overliv på bunad, livstykke i underklede (AIS).

aomøra, v - normert avmødra?

Venja ungane av med å suga (AIS).

aorekjinne, ein ["ao:reKInne] - normert årekinne

Tett, lang og beinvaksen åreskog. Sjå kjinne (HS).

aosnakka, ['ao:snakka] - normert avsnakka

Avtala, "avgjort". Ha noko avsnakka = vera komne til semja um det, ha teke avgjerd um det (HS).

aotting, ein ["aotting] - normert åtting

Ogso fjæring. Tønnemål (AIS).

aotvæ, ["aotve:] - normert åtvær

"Dei tykte aotvæ mæ meg" = dei tykte eg var ikkje som eg skulde, dei var misnøgde med meg. Sjeldhøyrt (HS). Ordet er og registrert i andre målføre frå Nordland til Jæren.

aplagard, ein ["aplaga:r]

Eplehage (AIS). Av apal m 'epletre'.

aplastart, ein ["aplastart]

Lite epletre (HS).

ardvangse, ein ["a:rvaongse]

På skeiard, det som bryt laust. Jfr stadnamnet Vangsnes (AIS). Skjer.

asekaka, ei ["a:seka:ka]

Fyrr i tidi brukte dei mykje å steikja nokre småe kakor av deig dei hadde sett gang (gjær) i. Desse kakone kalla dei asekakor. Vart steikte anten på omnen eller på ei bakstehella (HS). Av nynorsk asa v 'brusa opp, gjæra'.

aua, v ["eu:a]

Kry, yrja. Sogn og Sunnfjord. Norrønt úa. (HR).

audvisst, adv

Spaklyndt, stillfarande, smålåten, bljug. Jamfør audvis (HR).

audvyre, eit ["eu:dvY:re] - normert audvyrde

D-ljoden tydeleg uttala. Eit lite krek, ein misvekstring (av folk eller dyr). Noko som er lite vyrdt (HS). Norrønt auðvirði.

auger, adj ['eu:g*r]

1) Når eitkvart var tungvint og ilt å vinna med, sa dei det var augert. Ja, ein kan høyra dette ordet endå, men likevel fælt sjeldan (HS). 2) Nifst (AIS). Nynorsk avug el. ovug adj 'bakvendt, omsnutt', norrønt ofugr. Frå Luster og Sogndal er nemnt uttrykket "slao me' auger hånd", slå med handbaken.

augna, v ["eugna]

Nytta augo mykje til stiring el. augnekast; "du sit og augnar det burt for meg", du sit og glor so du skiplar meg i det (HR).

augnapaodl, ein ["eugnapaod*l] - normert augnepål

Ein som glor, ein med glanande augo. Opphaveleg vednemne på ein Pål? Vik og Aurland (HR).

augnsynd, ei ["eug*nsynd] - normert augnesynd el. D293augnesyn

Det som ligg innanfor synsviddi. Synsrand, horisont. Døme: "Eg fyl'de dei mæ augo te' dess dei kom or augnsyndi, å siao veit eg ikkje kor da bar ao mæ dei" (HS).

aukje, ein ["eu:kje] - normert auke

Raspeball, kan og nyttast som skjellsord: Din eukje (AIS). Heng saman med auka, 'veksa'.

aunale, adj ["eu:nale] - normert audneleg

Irleg, tregeleg, harmeleg. Døme: "Dei drags' ao mæ både laust å fast, da va ratt aunale å sjao" (HS). Ordet er elles registert på Voss.

aurgrim, ein ["eu:rgri:m]

Ein som er grimut og skiten i andlitet, ein skitnesam kar. Kalling (HS).

avaot, eit ["a:vao:t] - normert avåt

Uty, helst om insekt som gjer skade, lus og lopper. "Han fekk avaot pao seg". Kan ogso brukast som skjellsord (TH).

avdøgt, adj ['a:vdøkt]

Høyet er avdøgt, segjer dei, dvs doggi har gått or det (HS).

aventas, ["a:ventas]

Norrønt avæni n 'von til', fransk adventage. "Hann tykte ikkje da va nåke aventas me åss" - han tykte ikkje noko om oss, han hadde ikkje noko tru på oss (AIS).

avlett, adj [a:vlett]

Dette ordet har eg høyrt berre ein gong - av ein gamal mann som er død for lenge sidan. Når det var mat som var lite næring i, "lite å bita på", sa dei at maten var avlett, fortalde den gamle mannen (HS).

avrak, eit ["a:vra:k]

Ein som skeidar ut, mislukka individ (HS). Ordet er kjent frå heile landet. Heng saman med verbet 'å reke'. Frå Kyrkjebø er ført opp uttalen "ao:ra:k . Sjå ogso 'faorak'.

avretta, v ['a:vretta]

Når dei skjeftar t.d. ei øks, driv dei ein eller fleire kilar inn i enden på skaftet slik at øksi skal hanga betre på. Det kallar dei å avretta. I bygdemålet her vert ikkje dette ordet brukt i nokor onnor tyding, det eg kjenner til. I Indre Sogn heiter det aoretta (HS).

Ordsamling

Kategoriar: